Zapomniany sojusz polsko-japoński

"Nie lubię Ruskich, bo odebrali nam Lwów i Kuryle"
                                Chłopiec z mieszanej polsko-japońskiej rodziny


Cuszima 1905. Wczujcie się w atmosferę powyższego klipu: Czarny dym unoszący się z kominów na pancernikach, złote cesarskie chryzantemy na dziobach japońskich okrętów, dostojni i profesjonalni oficerowie IJN, bezsilne modły adm. Rożestwieńskiego kierowane do prawosławnego Boga... Ta bitwa miała dla nas Polaków niesamowite znaczenie. Obok Gorlic i Gallipoli to jedno ze starć, które zniszczyły carskie imperium. Klęska poniesiona w wojnie z Japonią zamknęła Rosji drogę do ekspansji na Dalekim Wschodzie zmuszając ją do szukania guza w Europie. Droga do I wojny światowej i naszej niepodległości została otwarta. Ale nie tylko dlatego powinniśmy darzyć japońskich militarystów sympatią...

Za początek kontaktów naszych narodów w czasach najnowszych uważana jest misja japońskiego szpiega barona Fukushimy Yasumasy, twórcy tajnej policji Kampetai. W 1892 r. przebył on konno drogę z Władywostoku do Berlina przy okazji zahaczając o Polskę. Nawiązał on kontakty z licznymi polskimi patriotami ("porando gishi"), którzy udzielili mu wielu cennych informacji o sprawie polskiej. Polska go zafascynowała, efektem był obszerny raport napisany poetyckim językiem ("Kraj umarł, jedynie góry i rzeki trwają. Zamki, zagubione wśród drzew i traw, opłakują ślady utraconej ojczyzny. O zachodzie słońca, na przedmieściach Warszawy, dawnej stolicy, z sercem pogrążonym w smutku rozmyślam o przeszłych powstaniach. Płaczę nad wieloma bohaterami którzy grobów swych nawet nie mają i nie potrafię powstrzymać głębokiego uczucia nienawiści. Wszak, 200 lat temu, była Polska wielką monarchią Europy Centralnej, rozciągającą się od Bałtyku do Morza Czarnego.") oraz wojskowy marsz „Wspomnienie Polski”. W 1904 r. przybywa do naszego kraju inny japoński superagent gen. Akashi Motojiro - kontaktuje się z różnymi grupami politycznymi zaciągając języka zarówno w PPS jak i u Romana Dmowskiego. Dmowski zgadza się w rozmowie z nim na przekazywanie japońskim tajnym służbom informacji wywiadowczych (endecy obecnie lubią wypominać Marszałkowi, że był japońskim agentem, ale zapominają że ich guru też :) Efektem pracy gen. Akashiego są wizyty Piłsudskiego i Dmowskiego w Tokio w 1905 r.  W trakcie rozmów z decydentami w Tokio gen. Akashi stał po stronie projektów Piłsudskiego - szerokiego wsparcia dla antyrosyjskiej akcji dywersyjnej w Kongresówce. Argumenty Piłsudskiego poparł również gen. Murata (tak ten od karbinu Muraty, ten sam gen. Murata, którego miecz dostała Saeko "Jestem mokra!" Busujima w Highschool of the Dead :). Ostatecznie jednak Sztab Generalny uznał, że operacja dywersyjna w Polsce byłaby zbyt ryzykowna - memoriał Dmowskiego, na szczęście odegrał małe znaczenie w rachubach japońskich decydentów. Mimo to, owocna współpraca polskich, piłsudczykowskich niepodległościowców oraz japońskich militarystów była dalej kontynuowana. 

Ilustracja muzyczna: RSP - Tabidatsu Kimi e

W 1926 r. Marszałek Piłsudski wysłał posłowi polskiemu w Tokio Wacławowi Jędrzejewiczowi pakiet 51 orderów Virtuti Militari do rozdysponowania wśród najbardziej zasłużonych weteranów wojny rosyjsko-japońskiej 1904-1905. We współpracy z japońskim wojskowym biurem historycznym wykonano mrówczą pracę wytypowania najbardziej zasłużonych. 28 marca 1928 r. w tokijskim hotelu Imperial odbyła się wzruszająca okoliczność wręczenia orderów - Virtuti Militari dostał m.in. sędziwy, niesłyszący marszałek Oku oraz minister marynarki Okada Keisuke. Premier Tanaka Giichi wzniósł toast na cześć Marszałka Piłsudskiego. 

Oba kraje prowadziły w dwudziestoleciu międzywojennym ożywioną współpracę wywiadowczą. Dzieliliśmy się informacjami dotyczącymi ZSRR. Ppłk Jan Kowalewski uczył Japończyków kryptografii oraz łamania szyfrów wroga. Współpraca sięgała jednak jeszcze głębiej. Polska i Japonia wymieniały doświadczenia dotyczące swoich programów rozwoju broni biologicznych. Nasz kraj odwiedzali lekarze z niesławnego Oddziału 731. Szef Oddziału II gen. Pełczyński przykładał dużą wagę do spraw wojny biologicznej - to z jego inicjatywy rozpylano w tunelu kolei średnicowej w Warszawie "testowe" bakterie. W Brześciu nad Bugiem rzekomo pracowała komora ciśnieniowa, w której uśmiercano obiekty doświadczalne - komunistów i kryminalistów skazanych na śmierć. (To mówiły przynajmniej ubeckie akta z lat '50-tych. Berman chciał zrobić naukowcom i wojskowych zaangażowanym w ten projekt wielki proces pokazowy, ale niespodziewanie Kreml nakazał zrezygnować z oskarżenia i pokazówki.)

W drugiej połowie lat 30-tych japońscy militaryści usilnie namawiali nasz rząd do przystąpienia do Paktu Antykominternowskiego. Trapiony chorobą alkoholową minister Beck niestety ich nie posłuchał, ale miał wystarczająco dużo rozsądku by uznać dyplomatycznie Mandżukuo - ta decyzja bardzo ułatwiła dalszą owocną współpracę polsko-japońską. W czasie II wojny światowej polski i japoński wywiad nadal ze sobą współpracowały na odcinku antysowieckim (co m.in. irytowało gen. Waltera Schellenberga). Japońskie służby zapewniały kurierom polskiego państwa podziemnego dokumenty dyplomatyczne potrzebne do podróżowania po Europie. Japoński konsul w Kownie Sugihara Chiune wydał kilka tysięcy wiz umożliwiających Polakom i polskim Żydom opuszczenie ZSRR.  Gdy w grudniu 1941 r. rząd Sikorskiego niepotrzebnie wypowiedział wojnę Japonii, premier gen. Tojo Hideki zareagował ze zdziwieniem: "Polska wypowiedziała nam wojnę?! Pewnie ich do tego zmusili Brytyjczycy. Nie uznajemy tego. Nie jesteśmy w stanie wojny z Polską".

Przez całą wojnę istniała polska kolonia w Harbinie, w Mandżurii. Tworzyli ją inżynierowie i kolejarze z magistrali mandżurskiej (zbudowanej przez Rosję) oraz ich rodziny a także uchodźcy, którzy uciekli z rewolucyjnej Rosji. Jak się ci ludzie zachowywali pod okupacją japońską? Zapewne lojalnie kolaborowali, inaczej trafiliby do obozów internowania - a tak bez przeszkód działały ich organizacje. Wydawali nawet własną gazetę. Repatriowano ich dopiero w 1946 r. Polska historiografia pomija dyskretnym milczeniem dzieje tej wspólnoty. A szkoda. Wszak architektura Otwocka została w czasach carskich zainspirowana mandżurskim Harbinem. W samym Harbinie mamy zaś most zbudowany przez inż. Kierbedzia oraz pierwszy browar w Chinach założony przez niejakiego Wróblewskiego...

Ps. W Harbinie znajduje się również grób dziadka byłego izraelskiego premiera Ehuda Olmerta. Dzięki konsulowi Sugiharze oraz innym japońskim dyplomatom znalazła się tam liczna żydowska wspólnota. Była ona dosyć lojalna wobec Imperium Japońskiego. Japońscy militaryści w ramach planu "Fugu" zasiedlali Mandżurię żydowskimi i polskimi uchodźcami z Europy. Potrzebowali tam przecież wykształconych, nietubylczych kadr. Wpływ na ich politykę miały również antysemickie broszurki wydawane przez białych Rosjan. Japońscy militaryści rozumowali, że skoro "Żydzi rządzą Zachodem", to należy się z nimi dogadać. Poza tym w wojskowych kręgach w Mandżurii funkcjonowała wówczas sekta głosząca, że Japończycy są jednym z 10 zaginionych plemion Izraela (do dzisiaj niektórzy badacze na poważnie dopatrują się podobieństw między żydowskimi a szintoistycznymi obrzędami), a natomiast Arka Przymierza i prawdziwe Drzewo Krzyża znajdują się w świątyni w Ise. Kto wie, skoro jedno z zaginionych plemion znaleziono w Birmie, a w Chinach do dzisiaj żyją "żółci" Żydzi...  Albin Siwak, chwalący swego czasu Pol Pota za zbudowanie komunizmu bez Żydów, mógłby wpaść w konfuzję :)